Con ếch nằm trong nồi nước sôi: Bài học về sự thức tỉnh bản thân

Nếu bạn đặt một con ếch khỏe mạnh vào trong chảo nước nóng, nó sẽ làm gì? Vâng! Con ếch sẽ nhảy ra ngay lập tức.

Nhưng nếu bạn bỏ con ếch đó vào chảo nước lạnh, đặt chảo nước đó lên bếp và đun sôi từ từ. Điều gì sẽ xảy ra? Con ếch thư giãn và còn tỏ vẻ thích thú khi nước ấm lên dần. Chẳng bao lâu con ếch sẽ lịm dần cho đến khi không leo ra khỏi chảo được nữa. Câu chuyện này nói lên điều gì? Khi sự thay đổi không diễn ra tức thì, con ếch sẽ không chú ý cho đến khi quá trễ.

Chúng ta thường nghe kể câu chuyện thế này:

Bỏ một con ếch vào một nồi nước đang sôi, nó sẽ nhận ra sức nóng và lập tức nhảy ra khỏi đó.

Thế nhưng, cũng với chính con ếch ấy, khi được thả vào nồi nước ở nhiệt độ bình thường và nấu sôi từ từ, nó sẽ dần chết vì không kịp nhận biết sự thay đổi.

Bài học rút ra đại loại là: những thay đổi từ từ sẽ khiến ta không kịp trở tay, và khi nhận ra thì đã quá trễ.

Thật ra, kết cục của câu chuyện là đúng, ngoại trừ một điều chưa chính xác: con ếch không hề ngu ngốc. Nó biết rất rõ nhiệt độ nước đang thay đổi, và nghịch lý thay, cũng chính vì biết rõ chuyện này mà nó… chết.

Hãy kể lại câu chuyện này từ đầu:

Bỏ một con ếch vào nồi nước đang sôi, cơ chế điều tiết nhiệt độ da ếch nhận ra nhiệt độ này là vượt quá giới hạn và nó lập tức nhảy ra khỏi đó.

Cũng chính với con ếch này, khi thả vào nồi nước ở nhiệt độ bình thường, cơ thể nó lập tức thích nghi với nhiệt độ trong nồi. Khi nước được nấu lên, nhiệt độ bắt đầu thay đổi. Với một cơ chế điều tiết nhiệt độ nhạy cảm như thế, làm thế nào mà con ếch lại không nhận ra cho được? Nó biết, biết rất rõ là đằng khác. Thế nhưng, nó vẫn lựa chọn ở lại chứ không nhảy ra vì nghĩ mình còn thích nghi được.

Các chú ếch vẫn vui vẻ tung tăng mà không biết chuyện gì sắp diễn ra. (Boiling frog)

Cứ thế, mỗi khi nhiệt độ tăng lên, cơ thể ếch ta lại thay đổi theo, và việc thay đổi này hóa ra lại rất tốn năng lượng. Việc liên tục vận động trong một thời gian ngắn dần bòn rút hết năng lượng trong cơ thể ếch. Vào thời điểm nó nhận ra bộ điều tiết đã đạt đến giới hạn, nó quyết định nhảy ra. Nhưng, đến lúc này thì lực bất tòng tâm, dù có cố gắng cách mấy con ếch cũng không thể đủ sức để bật lên được. Bất lực, nó nằm đó, chờ chết.

Cuối cùng, mọi chuyện không hề thay đổi, con ếch vẫn chết. Nó chết vì đã không nhận ra đâu là giới hạn của bản thân. Nó chết vì chính nó chứ không phải tại nước sôi hay thứ gì khác.

Đừng tự lừa dối bản thân mình nữa, hỡi những “chú ếch” ngoài đời thực. Không học bài kịp, không hoàn thành việc đúng hẹn, sa lầy vào cám dỗ, chôn vùi tuổi trẻ, trì hoãn tương lai, luôn tự nhủ còn có “ngày mai”, chúng ta luôn biết rõ điều đó nhưng vẫn cứ làm. Ngày qua ngày, chúng ta đang bòn rút đi thời gian và năng lượng của chính mình. Ngày qua ngày, chúng ta vẫn luôn nghĩ mọi việc trong tầm tay và mình có thể kiểm soát được.

Cùng cách nghĩ như thế, chú ếch đã mất mạng. Còn chúng ta, liệu có còn đủ sức mà nhảy vào phút cuối hay là không?

Phạm Quốc Khánh